Mâm ngũ quả là một trong những nghi thức quan trọng trong ngày Tết của người Việt, thể hiện lòng thành kính với tổ tiên, cầu mong một năm mới an lành, thịnh vượng. Tuy nhiên, mâm ngũ quả ở mỗi vùng miền lại có sự khác biệt, mỗi miền mang những ý nghĩa và cách bày biện riêng. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá mâm ngũ quả miền Bắc có những gì, cách bày trí mâm ngũ quả đúng chuẩn và những sự khác biệt so với các vùng miền khác.

Mâm ngũ quả miền Bắc có những gì?

Mâm ngũ quả miền Bắc bao gồm 5 loại trái cây khác nhau, được các gia đình bày biện trên ban thờ gia tiên vào dịp Tết. Mỗi loại quả trong mâm ngũ quả thể hiện những lời cầu chúc cho một năm mới an khang, thịnh vượng, dưới đây là ý nghĩa mâm ngũ quả miền Bắc:

Các loại quả thường có trong mâm ngũ quả miền Bắc là:

• Nải chuối xanh: Theo phong thủy, chuối xanh thuộc hành Mộc, tượng trưng cho sự sum vầy, đoàn tụ. Một nải chuối với nhiều quả còn mang ý nghĩa che chở và bao bọc, là điểm tựa cho các loại quả khác trong mâm ngũ quả.
• Bưởi: Quả bưởi căng tròn là biểu tượng của sự viên mãn, trọn vẹn. Đặt bưởi trên mâm ngũ quả, gia chủ gửi gắm mong ước về một năm mới đầy đủ, sức khỏe dồi dào, mọi sự hanh thông.
• Phật thủ: Loại quả này có hình dáng như bàn tay Phật, với các múi quả giống như những ngón tay chụm lại, mang ý nghĩa chở che và bảo vệ. Phật thủ tượng trưng cho tài lộc và may mắn, vì vậy rất được ưa chuộng trong dịp Tết.
• Cam, quýt, quất: Các loại quả này đại diện cho sự thành công và thăng tiến, mong ước công việc thuận lợi và sự nghiệp phát triển.
• Lê: Vị ngọt thanh của quả lê tượng trưng cho một năm suôn sẻ, thuận lợi trong mọi công việc.
• Lựu: Với nhiều hạt, lựu biểu trưng cho con đàn cháu đống, cầu mong con cháu đầy đủ, sum vầy.

Cách bày mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc

Mâm ngũ quả miền Bắc thường được bày theo nguyên lý ngũ hành (Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ), phản ánh quan niệm văn hóa phương Đông. Mỗi loại quả trong mâm ngũ quả sẽ mang một màu sắc đại diện cho một yếu tố trong ngũ hành: Kim tương ứng với màu trắng, Mộc là màu xanh, Thủy có màu đen, Hỏa là màu đỏ, và Thổ đại diện cho màu vàng.

Cách bày mâm ngũ quả truyền thống là đặt nải chuối xanh ở dưới cùng, để nâng đỡ các loại quả khác. Ở vị trí trung tâm, thường đặt quả bưởi hoặc phật thủ màu vàng, biểu tượng cho sự viên mãn. Các loại quả khác sẽ được xếp xung quanh, và những chỗ trống có thể được lấp đầy bằng các quả quýt vàng, táo xanh, hoặc thậm chí là những quả ớt chín đỏ.

Với sự phong phú của các loại hoa quả hiện nay, mâm ngũ quả đã trở nên đa dạng hơn rất nhiều. Người ta không còn chỉ bày đúng 5 loại quả nữa, mà có thể thêm vào các loại quả khác như chùm nho mọng, hồng xiêm, hoặc táo xanh, ớt đỏ, tùy vào sở thích và sự sáng tạo của gia chủ.

Sự khác biệt giữa mâm ngũ quả miền Bắc, miền Trung, miền Nam

Mâm ngũ quả miền Bắc thường rất cầu kỳ và tỉ mỉ, đặc biệt là trong việc đảm bảo sự hài hòa giữa các yếu tố phong thủy và thẩm mỹ. Các loại trái cây thường được chọn theo nguyên tắc ngũ hành, với mục tiêu cầu mong một năm mới thịnh vượng, an lành. Các loại quả như chuối, bưởi, phật thủ, cam, quýt, và những loại trái cây khác đều mang ý nghĩa đặc biệt và được bày biện một cách kỹ lưỡng.

Trong khi đó, người miền Trung lại có cách tiếp cận đơn giản hơn khi bày mâm ngũ quả. Do điều kiện khí hậu khắc nghiệt, số lượng và chủng loại trái cây ở miền Trung không đa dạng như các vùng miền khác. Vì vậy, người dân nơi đây thường cúng những loại quả có sẵn trong vườn, miễn sao có ý nghĩa tốt đẹp. Họ không quá chú trọng vào việc tuân thủ những quy tắc chặt chẽ về việc lựa chọn quả mà quan trọng nhất là thành tâm dâng cúng tổ tiên.

Người miền Nam lại có cách bày mâm ngũ quả khá khác biệt, chủ yếu dựa trên mong muốn về một năm mới đủ đầy nhưng không quá tham vọng. Các loại quả thường được chọn là mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài, với ý nghĩa cầu mong mọi việc suôn sẻ. Tuy nhiên, có một điểm đặc biệt là người miền Nam không bày cam hay quýt trong mâm ngũ quả, vì theo họ, loại quả này mang ý nghĩa không may mắn, liên quan đến câu nói “quýt làm cam chịu.” Tương tự, chuối cũng không được ưa chuộng trong mâm ngũ quả của người miền Nam vì nó được coi là biểu tượng của sự không thịnh vượng. Trái lê cũng bị tránh vì mang hàm ý thất bại, đổ bể.

Mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ là một nét văn hóa đặc sắc mà còn là biểu tượng của lòng thành kính với tổ tiên, mong cầu một năm mới phát đạt. Dù mỗi miền có những đặc trưng riêng, nhưng tất cả đều thể hiện những mong ước tốt đẹp. Nếu bạn đang chuẩn bị cho mâm ngũ quả miền Bắc trong dịp Tết này, hãy lựa chọn những loại quả tươi ngon và bày biện thật đẹp để mâm ngũ quả thêm phần ý nghĩa và trang trọng.