Mâm cúng ngày Tết là một nghi thức quan trọng trong dịp Tết Nguyên Đán, thể hiện lòng thành kính của con cháu đối với tổ tiên, thần linh. Thông thường, gia chủ sẽ bày mâm cúng vào 3 bánh chưng, bánh tét, thịt gà, thịt lợn, rượu, trầu cau,… Những món ăn này đều có ý nghĩa tượng trưng cho sự sung túc, may mắn, hạnh phúc trong năm mới. Cùng Co.op Online tìm hiểu mâm cúng ngày Tết gồm những gì trong bài viết này.

Ý nghĩa của mâm cúng ngày Tết

Mỗi năm, khi Tết đến, lòng người tràn đầy cảm xúc khó diễn đạt. Tất cả đều mong muốn được đoàn tụ và quây quần bên gia đình, đặc biệt là những người xa quê. Bữa cơm tết không chỉ là dịp gần gũi gia đình mà còn chứa đựng giá trị tinh thần, nhân văn của người Việt, là cơ hội tưởng nhớ ông bà, tổ tiên. Nó cũng là thời điểm chia sẻ buồn vui, khó khăn trong năm và truyền đi những lời chúc tốt đẹp.

Tết là lúc hội tụ, dâng hương tưởng nhớ tổ tiên, là dịp nâng cao truyền thống tốt đẹp. Mặc dù cuộc sống khó khăn, nhưng mâm cỗ ngày Tết luôn đủ đầy để cầu mong một năm mới ấm no, hạnh phúc. Tuy mâm cúng ngày Tết có thể khác nhau theo vùng miền, nhưng bánh chưng, bánh tét, xôi, gà luộc… vẫn là những món truyền thống không thể thiếu.

Dù cuộc sống hiện đại nhưng tất cả vẫn chuẩn bị tươm tất cho mâm cơm tết, góp phần duy trì những giá trị tốt đẹp của nền văn hóa Việt Nam. Mâm cơm cúng tết mang ý nghĩa đặc biệt, là nơi mọi người hướng về, chia sẻ tình thân, gửi lời chúc tốt lành cho năm mới. Đồng thời, cũng là dịp để học hỏi cách gói quà tết đơn giản mà ý nghĩa để tặng cho gia đình trong ngày lễ trọng đại này.

Ngày Tết cúng cơm bao nhiêu lần?

Thờ cúng tổ tiên là một truyền thống lâu đời, giữ một vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa và tinh thần của người Việt, đóng góp vào bản sắc độc đáo của văn hóa nước ta. Trong truyền thống, Tết Nguyên đán là dịp quan trọng để con cháu quay về gia đình, tụ tập và chia sẻ những lời chúc ý nghĩa. Nó cũng là thời điểm để kính nhớ quê hương và tri ân tổ tiên, mời họ trở về qua các nghi lễ cúng.

Trước ngày lễ, các gia đình chuẩn bị bàn thờ, sắp xếp mâm cơm cúng và thực hiện các nghi lễ linh thiêng. Mặc dù, có nhiều cách cúng cơm với số lần trong dịp Tết Nguyên đán còn tùy thuộc vào quan điểm và văn hóa từng khu vực. Một số gia đình duy trì lễ cúng hàng ngày từ tết tất niên đến khi hóa vàng, trong khi khác chỉ thực hiện các nghi thức cơ bản.

Tổng cộng, dường như có một sự đồng thuận về việc cúng tổ tiên trọng đại vào 5 lần “bắt buộc” trong dịp Tết Nguyên đán gồm mùng 1, 2, 3 và bao gồm cả lễ cúng đưa và rước ông Công ông Táo. Điều này giúp duy trì sự linh thiêng của truyền thống và là dịp để mọi người kết nối với nguồn gốc và gia đình của mình.

Mâm cúng ngày Tết mùng 1

Ngày 30 Tết, tại mỗi gia đình, không khí rộn ràng bắt đầu với việc chuẩn bị mâm cỗ linh thiêng, mời Ông Bà và Thần Linh về nhà, cùng hòa mình vào không khí ấm áp của ngày Tết. Khi bước sang sáng mùng 1, bắt đầu một năm mới, truyền thống của Việt Nam được tái hiện qua việc làm mâm cỗ cúng kiếng, tôn vinh và kính trọng bề trên.

“Nguyên” – từ có nghĩa là khởi đầu, và “đán” – chỉ buổi sáng sớm, khiến cho Nguyên Đán trở thành buổi sáng khởi đầu cho năm mới. Mỗi gia đình tỏ lòng thành kính bằng cách chuẩn bị một bữa cơm trang trọng, mời ông bà ngồi cùng và cầu mong những điều tốt lành.

Theo sách “Tín ngưỡng Việt Nam” của tác giả Lưu Ánh, mâm cỗ cúng mùng 1 Tết đầy đủ và trang trí đẹp mắt, bao gồm mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn, nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng hoặc bánh tét. Cho dù là cỗ mặn hay chay, nhưng mỗi món ăn trong bữa cơm Tết đều được chế biến tinh tế, bày biện trang nghiêm, thể hiện sự trân trọng và tôn vinh truyền thống.

Tại Hà Nội và các tỉnh thành phía Bắc, mâm cỗ truyền thống thường “bốn bát sáu đĩa,” và nếu gia đình khá giả, số lượng có thể tăng lên đáng kể, làm cho không khí Tết trở nên trang trọng và ấm cúng hơn.

Các bát trên mâm cỗ gồm:

• Một bát canh bóng thả và nước dùng gà hoặc canh rau củ thái hình hoa.
• Một bát miến nấu lòng gà.
• Một bát măng khô ninh thịt lợn.

Các đĩa gồm có:

• Đĩa gà luộc (thông thường là gà trống thiến nhưng được chuẩn bị từ chiều 30 Tết vì đầu năm, mọi người kiêng sát sinh).
• Đĩa nem
• Đĩa giò xào, giò lụa
• Đĩa xôi gấc
• Đĩa nộm
• Bánh chưng, mứt Tết

Ở miền Trung và miền Nam, mâm cúng mùng 1 Tết có những đặc điểm riêng. Miền Nam thường xuất hiện bánh tét, canh khổ qua nhồi thịt, thịt kho tàu, tép rang. Trái ngược, miền Trung thích bánh chưng/bánh tét, dưa cải chua, bò rim, bánh tổ. Mỗi vùng linh hoạt thay đổi món nhưng chắc chắn, đây là những đặc sản truyền thống được chế biến tỉ mỉ.

Mâm cúng ngày Tết mùng 2

Sau bữa Tết ấm cúng với Ông Bà,  mâm cỗ ngày Tết  vào mùng 2 với không khí trang trí sôi động. Mâm cúng vẫn giữ tinh thần truyền thống, nhưng có thêm chút sáng tạo để tạo nên không gian ấn tượng và độc đáo hơn.

Ở miền Bắc, nơi coi trọng cúng kiếng trong 3 ngày đầu năm, mâm cỗ mùng 2 thường được chuẩn bị đặc biệt hơn với các món ngon và phong cách ẩm thực đặc trưng. Thông thường, họ sẽ giữ nguyên các món cơ bản từ lễ mùng 1, nhưng thêm một số món mới để làm mới không khí và tăng thêm hương vị.

Mâm cúng mùng 2 không chỉ là dịp thể hiện sự giàu có mà còn là cơ hội để gia đình thắt chặt tình cảm, chia sẻ niềm vui của từng thành viên trong gia đình. Trong không gian trang trí truyền thống, mọi người tụ tập, chia sẻ kỷ niệm, tạo nên những khoảnh khắc đáng nhớ trong ngày Tết sum vầy.

Tại miền Bắc, cúng kiếng trong ba ngày đầu năm là nét truyền thống quan trọng. Bữa cơm trong dịp này thường thịnh soạn với gà luộc, bánh chưng, dưa món, đồ xào hoặc nộm, canh rau củ, cùng những món như nem rán, giò thủ hoặc chả lụa. Đây là cơ hội để gia đình sum vầy và thưởng thức hương vị truyền thống đậm đà.

• Một con gà luộc
• Bánh chưng
• Dưa món
• Một đĩa đồ xào hoặc nộm
• Một bát canh rau củ
• Nem rán, giò thủ hoặc chả lụa

Ở miền Trung và miền Nam, mâm cỗ Tết thường thể hiện tính linh động, biến động tùy theo từng khu vực. Truyền thống thường là dâng những món ăn như canh khổ qua nhồi thịt, thịt kho tàu hoặc bò rim, gỏi – nộm, giò, dưa hấu đỏ,… Nhiều gia đình chọn bày mâm cỗ mùng 2 giống như một bữa cơm gia đình thịnh soạn, mời bề trên về tham gia ăn chung với con cháu, tạo không khí ấm cúng và hạnh phúc. Đặc biệt, không quên cúng thêm trà rượu và một lọ hoa tươi, làm cho không gian trở nên trang trí và thêm phần trang nghiêm trong dịp Tết.

Mâm cúng ngày Tết mùng 3

Mâm cúng ngày Tết mùng 3, hay còn được biết đến với tên gọi cúng hóa vàng hoặc cúng tiễn chân gia tiên, là một trong những nghi lễ truyền thống được rất nhiều gia đình Việt Nam chú trọng vào sau những ngày Tết ấm cúng bên con cháu. Nghi thức này không chỉ đánh dấu một bước khởi đầu mới mẻ mà còn mang theo những hi vọng về sự suôn sẻ và hanh thông trong năm mới.

Mỗi gia đình có thể làm nghi lễ cúng mùng 3 theo cách riêng của mình, tùy thuộc vào điều kiện và truyền thống gia đình. Mặc dù có sự linh hoạt trong việc tổ chức lễ hóa vàng, nhưng theo quan niệm dân gian, thường có một số lễ vật phổ biến không thể thiếu.

• Bánh chưng, gà luộc, thịt luộc, nem rán, giò chả, canh, thịt kho, rượu,…
• Vàng mã, tiền âm phủ mỗi loại một ít
• Mâm ngũ quả
• Hoa tươi
• Hương
• Bánh kẹo, mứt
• Trầu cau, thuốc lá
• 2 cây mía (Theo dân gian quan niệm cây mía để các cụ chống đi cho đỡ mỏi hoặc có thể sử dụng để gánh các đồ cúng về trời).

Trên đây là mâm cúng ngày Tết 3 mùng cơ bản và phổ biến nhất. Hy vọng qua bài viết này bạn có thể hiểu hơn về phong tục cúng cơm tổ tiên vào ngày Tết của ông bà xưa để lại. Ngày nay, dù cuộc sống có hiện đại hơn, nhưng mâm cúng Tết vẫn được người Việt Nam gìn giữ và trân trọng. Đây là một nét đẹp văn hóa cần được lưu giữ và phát huy.